انواع ورق فولادی گالوانیزه
همه ما وقتی واژه «ورق گالوانیزه» را میشنویم یاد سقفهای شیروانی یا دیوارهی انباری میافتیم، اما ورق گالوانیزه چیزی خیلی متفاوتتر از آهنسازی ساده است! این ورقها را در کارخانجات بزرگ با فناوریهای نوین تولید میکنند: از پوشش ضخیم گرم تا الکترولی، از مدلهایی با ظاهر خاص مثل گالوانوم یا گالوانیل گرفته تا انواع فابریک مثل IBR، ذوزنقه، طرحدار و… اگر کنجشما هستید بدانید هرکدام چه ویژگی دارند و چرا کاربردهایش اینقدر متنوعند، با من همراه شوید.
ورق گالوانیزه بر اساس معیارهای مختلفی دستهبندی میشود. مهمترین دستهبندیها شامل ورق گالوانیزه ورقهای (Sheet) و کلافی (Coil)، انواع پوشش (مانند گالوانیزه گرم و سرد)، و اشکال ظاهری مختلف (مانند ورقهای سینوسی، ذوزنقهای و شادولاین) است.
بر اساس نوع ورق:
ورق گالوانیزه ورقهای (Sheet):
این نوع ورقها به صورت برش خورده و آماده در ابعاد مشخص عرضه میشوند و برای کاربردهایی که نیاز به دقت ابعادی بالایی دارند، مناسب هستند.
ورق گالوانیزه کلافی (Coil):
این نوع ورقها به صورت رول شده و پیوسته هستند و برای کاربردهایی که نیاز به انعطافپذیری و برشهای طولانی دارند، مناسبتر هستند.
بر اساس نوع پوشش:
ورق گالوانیزه گرم:
در این روش، ورق فولادی در حمام مذاب روی غوطهور میشود و پوشش روی به صورت یک لایه محافظ روی آن قرار میگیرد. این روش معمولترین و مقرون به صرفهترین روش برای گالوانیزاسیون است.
ورق گالوانیزه سرد (الکترو گالوانیزه):
در این روش، از فرایندهای الکتروشیمیایی برای رسوبدهی لایه روی بر روی ورق فولادی استفاده میشود. این روش پوششی یکنواختتر و با ضخامت کمتر ایجاد میکند، اما ممکن است به اندازه گالوانیزه گرم در برابر خوردگی مقاوم نباشد.
ورق گالوانیزه گالفان:
این نوع ورق با استفاده از آلیاژ روی-آلومینیوم پوشش داده میشود و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد.
بر اساس شکل ظاهری:
ورق گالوانیزه ساده:
این نوع ورقها سطحی صاف و بدون طرح دارند.
ورق گالوانیزه آجدار (گلدار):
این نوع ورقها دارای طرحهای برجستهای (گل) بر روی سطح خود هستند که میتواند در کاربردهای مختلفی مانند ساخت مخازن آب مورد استفاده قرار گیرد.
ورق گالوانیزه سینوسی (کرکرهای):
این نوع ورقها دارای طرح موجدار یا سینوسی هستند و بیشتر در سقفها و دیوارها استفاده میشوند.
ورق گالوانیزه ذوزنقهای:
این نوع ورقها دارای طرح ذوزنقهای شکل هستند و در سقفها و دیوارها به کار میروند.
ورق گالوانیزه شادولاین:
این نوع ورقها دارای طرحی خاص هستند که به زیبایی و استحکام سازهها کمک میکند.
سایر دستهبندیها:
ورق گالوانیزه رنگی:
ورقهای گالوانیزه میتوانند با رنگهای مختلف پوشش داده شوند که به آنها مقاومت بیشتری در برابر خوردگی و زیبایی بیشتری میبخشد.
ورق گالوانیزه خودرویی:
این نوع ورقها برای استفاده در بدنه خودروها تولید میشوند و باید دارای مقاومت بالا و قابلیت فرمدهی مناسب باشند.
ورق گالوانیزه ساختمانی:
این نوع ورقها برای استفاده در مصارف ساختمانی مانند سقفها، دیوارها و سازههای فلزی استفاده میشوند.
انتخاب نوع مناسب ورق گالوانیزه به کاربرد مورد نظر، شرایط محیطی و بودجه بستگی دارد.
۱. طبقهبندی بر اساس روش گالوانیزه (فرایند پوشش)
۱.۱ گالوانیزه گرم (Hot-Dip Galvanizing)
ورق فولادی در یک وان بزرگ از روی مذاب غوطهور میشود و لایهای ضخیم و مقاوم به آن میچسبد. ظاهر آن اغلب طرح کریستال (spangle) دارد و در استانداردهای ASTM A653, EN 10346 مشخصاتش تعریف شده
ویژگیها:
لایه ضخیم (G60 ، G90 و بالاتر)
مقاومت بالا در برابر زنگزدگی
مناسب برای محیطهای بیرونی
۱.۲ گالوانیزه الکتروشیمیایی (Electro-Galvanizing – EG)
در این روش واکنش الکتریکی فلز روی را به صورت یکنواخت و صاف روی فولاد قرار میدهد. این ورقها ظاهری براقتر دارند و ضخامت لایه نازکتر است
ویژگیها:
سطح صاف و مناسب رنگکاری
برای قطعات دقیق الکترونیکی و خودرو عالی است
۱.۳ پیشگالوانیزه (Pre-Galvanizing یا Pre-galv)
این روش توسط بعضی تولیدکنندگان پیش از نورد گرم انجام میشود: نوار فولادی از وان روی عبور میکند و بلافاصله جمعآوری میشود. نتیجه لایه براق و یکنواخت با سرعت تولید بالا است.
۱.۴ شِراردایزد (Sherardizing)
برای قطعات کوچک مثل پیچ، لوله و قطعات صنعتی استفاده میشود. با پودر روی + گرما، پوشش یکنواختی روی سطح ایجاد میکند
۱.۵ گالووانیل (Galvannealed)
ابتدا گالوانیزه گرم میشود سپس آنیل (گرمایش مجدد) میشود تا پوشش گرم ترکیب با آهن شده و سطح مات و سخت با قابلیت خوب برای جوش و رنگکاری ایجاد شود.
۱.۶ گالوالوم (Galvalume یا ZAM)
ترکیبی از آلیاژهای Zn (روی)، Al (آلومینیوم) و Mg است که برای مقاومت بیشتر در برابر خوردگی بهویژه در محیطهای مرطوب و گرم مورد استفاده قرار میگیرد.
۲. طبقهبندی بر اساس وزن یا ضخامت لایه روی
استانداردهایی مثل G30، G40، G60 و G90 نشاندهنده وزن پوشش (اونس بر فوتمربع یا گرم بر مترمربع) هستند. هرچه عدد بالاتر، مقاومت بیشتر، مخصوصاً در برابر خوردگی
۳. طبقهبندی بر اساس ظاهر سطح (spangle)
Regular spangle: طرح کریستالی واضح با ظاهر درخشان
Minimized یا zero spangle: سطح یکنواختر، مناسب رنگ و ظاهر زیبا
۴. طبقهبندی بر اساس شکل و کاربرد (موارد رایج در ایران)
ورق موجدار یا سینوسی (Corrugated/IBR): با موجهای استاندارد \~۷۶ میلیمتر، برای سقف و دیوار پوششی
ورق دامپل (Perforated): مناسب نما، فیلتر
ورق طرحدار (Diamond plate): برای کفپوش صنعتی و ضدلغزش
ورق فرمدار (Profiled sheets): ذوزنقه، سینوسی، پلیکربناتی و… برای پوشش سقف و دیوار
ورق صاف: برای صنایع خودروسازی، لوازم خانگی و مصارف دقیق
۵. آمار تولید و مصرف در ایران
بر اساس گزارش “آهن ملل”:
تولید ورق گالوانیزه در ایران: حدود ۱٫۱۰۸ میلیون تن در ۱۴۰۲، نسبت به ۱٫۱۸۲ میلیون تن در ۱۴۰۰ کاهش داشته است
ظرفیت کل: حدود ۱٫۵ میلیون تن شامل گالوانیزه و گالوانوم
۶. کاربرد انواع ورق گالوانیزه؛ چهچیزی را برای چه کاری انتخاب کنیم؟
| نوع ورق | مناسب برای | ویژگی اصلی |
|---|---|---|
| گالوانیزه گرم (G60+) | سقف، نما، لوله، تأسیسات | استحکام و مقاومت بالا |
| گالوانیزه الکترو (EG) | قطعات خودرو، لوازم برقی | سطح صاف و قابلیت رنگپذیری |
| گالوالوم (Al–Zn–Mg) | مناطق ساحلی، محیط خورنده | مقاومت بالا در محیط گرم و مرطوب |
| گالووانیل | قطعات جوششونده و رنگشده | سطح مات، سخت و مناسب رنگ |
| ورقهای شکلدار | سقف، نما، نماپردازی | استحکام ساختاری و زیبایی |
۷. دستاوردهای علمی و فناوری نوین
پوششهای نانویی خودترمیمشونده: لایههایی با قابلیت بازسازی خودکار پس از آسیب دیدن
آلیاژهای جدید Zn–Al–Mg: مقاومت در محیطهای شدید ارتقاء یافته
پوشش ترکیبی چندلایه: ترکیب گالوانیزه و آلومینیوم یا رنگ برای دوام بیشتر
فرآیند سبز و بازیافت: مصرف انرژی پایینتر و استفاده از فلزات بازیافتی
گالوالوم: تا ۱۰ برابر مقاومتر در برابر زنگ نسبت به گالوانیزه ساده
۸. نکات بامزه و کاربردی
الگوهای زینتی روی سطح بعضی گالوانیزهها مانند spangle فقط ظاهرند، نه ساختار فولاد.
اگر ورق برش بخورد، هنوز لایه روی از لبهها محافظت میکند: zinc بهصورت فداکار (sacrificial) عمل میکند.
برخی روشها مثل شِراردایزد برای قطعات دقیق پیچیده مناسب است، نه ورقهای بزرگ.
استفاده از رویدار + آلومینیوم (ZAM یا گالوالوم) یکی از پیشرفتهای جدی در صنعت بوده.
۹. چگونه ورق گالوانیزه مناسب انتخاب کنیم؟
۱. محیط کاربری: فضاهای بیرونی مرطوب یا ساحلی → گالوالوم يا گالوانیزه گرم ضخیم.
۲. استحکام vs ظاهر: برای زیبایی و صاف بودن، EG یا گالووانیل گزینه بهتری است.
۳. وزن پوشش: برای حفاظت بیشتر، G60 و یا G90 را انتخاب کنید.
۴. قالب و طرح: برای سقف یا نما: ورق سینوسی، ذوزنقهای یا دامپل.
۵. استاندارد و گواهی: حتما برچسب ASTM، EN یا JIS روی محصول باشد.
ورق فولادی گالوانیزه نه فقط یک ورق فلزی ساده، بلکه یک سیستم چندلایه هوشمند با انواع مختلف برای کاربردهای متفاوت است. از پوشش ضخیم و مقاوم گرفته تا لایههای نازک برای زیبایی، از فناوری رنگ و آلیاژهای جدید گرفته تا پوششهای نانو با قابلیت خودترمیم—هرکدام برای نیاز خاصی ساخته شدهاند.
بازار ایران هم ظرفیت تولید قابل توجهی دارد و اگر انتخاب درست انجام شود، نهتنها نیاز داخلی را تأمین میکند، بلکه امکان صادرات و رقابت جهانی را هم فراهم میسازد.
پس دفعه بعد که قصد خرید ورق دارید، کمی وقت بگذارید و بدانید دقیقاً به چه نوع گالوانیزهای نیاز دارید—این کار باعث میشود هزینهها کمتر، دوام بیشتر و کیفیت ساخت تضمینی باشد.
منابع و مراجع
1. «لیست کارخانههای تولید ورق گالوانیزه + آمار تولید» – آهن ملل([ahanmelal.com][5])
2. SteelPRO Group، Types Of Galvanized Steel([steelprogroup.com][1])
3. Wanzhi Group، Classification of Galvanized Steel Products([wanzhigalvanized.com][8])
4. گزارش تولید رکوردی ورقخودرو در ۱۴۰۳ – چیلان آنلاین([chilanonline.com][7])
5. Kryton Metals Blog، Galvanized Steel Types ([blog.krytonmetals.com][2])
6. National Material، Pre-galvanizing vs Electrogalvanizing([nationalmaterial.com][11])
7. Zhongjing Steel، انواع ورق گالوانیزه بر اساس ضخامت و spangle([zhongjingiron.com][3])
8. Wikipedia، گالوالوم، گالووانیل و گالوانیزه گرم([markazeahan.com][10])
9. Reddit: درباره spangle و حفاظت لبهها([reddit.com][12])
